Evde gibi

Avustralya’nın Wagga Wagga kasabasında bir psikiyatri kliniği

Metin: Alison Ritter
Fotoğraflar: Peter Bennetts

“Wagga Etkisini” biliyor musunuz? Bu terim Avustralya Spor Enstitüsü tarafından bulundu ve New South Wales bölgesindeki Wagga Wagga kasabası gibi kırsal kasaba ve köylerden gelen önemli sporcuların yüksek sayısını tanımlıyor. Küçük yerlerde çocukların farklı sporları yapma ve genelde sporu büyükleri ile deneyimle şansları olduğunu rahatça düşünebiliriz. Çok spor yapanın sağlıklı bir beden ve ruh geliştirdiği de söylenir. Bu anlamda, Wagga Wagga’nın bugünkü namı dikkate alındığında, bir psikiyatri kliniğine ev sahipliği yapacak ilk yer olarak akla gelmiyor. Ancak, orada böylesine, yeni bir klinik var ve bu klinik aydınlatması ile iyi bir örnek teşkil ediyor.

Wagga Wagga yaklaşık 50.000 nüfusu olan, Avustralya’nın New South Wales bölgesinde bulunan bir kasaba. Kasabanın yeni psikiyatri kliniği ise iki katlı bir binadan oluşuyor ve Wagga Wagga’nın sağlık bakımı alanında büyük bir bina kompleksinin parçası olarak planlanmış. Klinik 50 yataklı ve acil tedavi ünitesi de var. Her istasyonun kendi yatak odaları, banyo ve tuvaletli odaları ile oturma, yemek ve oyalanma odaları bulunuyor.

Binada ayrıca bakım personeli ve idari personel için odalar ve ofisler, danışma odaları, dinlenme bölgeleri ve bir spor salonu yer alıyor.

Yapı sahibi Health Infrastructure (Sağlık hizmetleri alanında devlet yapı kurumu) ve Murrumbidgee Sağlık Müdürlüğünün hedefi, her yaş grubuna hitap eden uluslararası hasta kabul edecek bir psikiyatri kliniği kurmak oldu. Tesisin sıcak ve davetkar olması ve bir klinik havası değil ev ortamını yansıtması istendi.
Planlama ekibi daha önce Sydney’deki St.Vincent Genç Yetişkinler Psikiyatri Kliniği projesini de çalıştığı için genelde aynı prensipten yola çıktı. Klinik ortamı rahat, sakin ve keyifli olacaktı.

Dikey aydınlatma ile yüzlerin tanınması kolaylaşıyor. Hasta ve bakım personeli kendilerini rahat ve emin hissediyorlar. Çok önemli bir unsur. Hasta, bakım personeli ve ziyaretçilerin emniyeti, aydınlatma tasarımı konseptinde kilit faktördü.

İki klinik arasındaki en büyük fark Wagga Wagga Kliniğinde yaş grubu aralığının çok daha fazla olması. Tesisin temel işlevi hastaların tedavisi ve bakım altında tutulması. Onların ihtiyaç ve taleplerinin tespit edilmesi ve projede dikkate alınması çok önemliydi. Işık, artık çok iyi göremeyenler dahil, tüm hastaların gerekli olan ve istenilen görme işlevlerini rahatlıkla yerine getirebilmelerini sağlamak zorunda. Yön tayini zorluğu olan hastaların kendilerini rahat hissedebilmeleri gerekiyordu. Bu da dikey yüzeylerin aydınlatılmasıyla sağlandı. Belli alanları öne çıkarmak için lambalar kullanıldı ve mekan içinde en önemli konumlar, algılanan aydınlıkla vurgulandı. Mekan içinde bir tür master plan oluşturuldu.

Lambaların stratejik entegrasyonu ve de bilinçli olarak planlanan lamba yerleşimi ile aydınlatma tasarımı mimarinin şekil dilini öne çıkartıyor. Dikey alanlar, duvar grafikleri dahil ve renkli duvar yüzeyleri aydınlatılıyor ve renk sıcaklıkları ve ışık dağılımları, malzeme ve yüzey dokuları ile uyumlu hale getiriliyor.
Aydınlatma tasarımı ofisi Steensen Varming’in aydınlatma tasarımcıları, ayrıntıları koordine etmek ve aydınlatmayı doğru bir şekilde entegre ederek, yapı sahibinin isteklerini karşılayacak tutarlı çözümlere ulaşmak için tekrar Woods Bagot’un mimarları ile çalıştılar. Sakinlik, “iyileştirici bir ortam” ve tesisin işlevselliğinden ödün vermeksizin, hasta, bakım personeli ve ziyaretçiler için emniyet duygusunu oluşturan sağlıklı ve keyifli mekanlar yarattılar. Bunun yanı sıra, proje kamusal kaynaklardan finanse edildiği için bütçe dışına çıkmadılar.

Kullanıcılar ile birkaç toplantı yapıldı ve sağlık bakanlığı ve Health Infrastructure firması ile birlikte tasarım değerlendirildi. Tüm bu bilgi alış verişi planlama ekibi tarafından çok değerli bulundu ve tüm katılımcılara yepyeni olanaklar ve çözüm fırsatları sundu. Genel bir hastanenin tedavi istasyonunu tasarlamak ile bir psikiyatri hastanesini tasarlamak arasındaki fark, teknik şartlarda ve aranılan ortamda yatıyor. Her iki faktör de birbiri ile yakın ilişki içinde ve birbirini etkiliyor. Psikiyatri hastaneleri öncelikle psikolojik sorunları olan hastalar için, fizyolojik şikayetleri olan hastalar için değil. Bu nedenle renksel geriverimi, aydınlatma gücü ve renk sıcaklıkları ile ilgili şartlar bir genel hastane koğuşunun şartları gibi bağlayıcı değil. Psikiyatride klinik süreçler, hasta izleme ve hastanın bedensel durumundaki değişikliklerin tespiti (mavi hastalık gibi) daha az yapılıyor. Böylece tasarım alanı daha genişlemiş oluyor. Oda ışığının aydınlatma gücü daha az olabilir ve rahatlatıcı bir ortam sunmak için renk sıcaklıkları daha sıcak olabilir. Psikiyatrik tedavide olan hastalar genelde uzun süreli tedavi görürler. Tesisin uzun süre için kendi evlerinin yerini aldığını dikkate almak gerekir. Aydınlatma hastaların kendilerine uygun gördükleri, “evde” hissettikleri bir ortamı destekleyebilmelidir. Sadece bu şekilde rahatlık sağlanabilir, ki bu da hastanın tedavisini destekleyecektir. Bunun yanı sıra, oturma, yemek ve dinlenme odaları gibi alanların da dikkate alınması gerekir.

Hastalar bu tür odaları her gün kullandıklarından, mekanlar doğrudan hastaları etkiler. Genel bir hastanenin koğuşunda yukarıda sözü geçen hiçbir mekan hasta tarafından “evde” gibi algılanmayacaktır. Söz konusu alanlar işleve yöneliktir ve tasarım ve konfor gözetilmez. Genelde hastaneler de rahatlatıcı ortamlar olarak tasarlanmalıdır ancak “ev” ortamını sunmaları gerekmez.

Bir psikiyatri hastanesinde kullanılan lambaların hastalar için risk veya tehlike oluşturmaması gerekir. Anti-Strangulations olarak da adlandırılan Anti-Ligatur (hastanın kendisine zarar vermesine elverişli olmayan) lambaları istisnasız her yerde kullanılmalıdır. Bu koşul genel hastaneler için geçerli değildir. Sadece lamba seçimi değil, bunların yerleşimi ve mimariye entegrasyonu da önemlidir.

Mimarlar ile birlikte mekanlarda her ayrıntı ve yerleşim, en son çözümün hiçbir ligatür noktası göstermeyene kadar tanımlandı. Bütçenin dar olması nedeniyle projede lambaların gizli montajı için mimari ayrıntılara girilemedi. Bu nedenle, geri çekilmiş bir difüzörlü lamba kullanıldı. Böylece lambalar düz tavana, sıva altına yerleştirilebildi ve bunların ray veya korniş arkasına yerleştirilmesi gerekmedi. Bu çözüm ile sağlanan maliyet tasarrufu projenin tamamını olumlu etkiledi. Geriye doğru yerleştirilmiş difüzör, özel bir alet ile çıkartılamadığı için ligatür riskini ortadan kaldırdı. Hastalara açık olan oda ve alanlarda kullanılan lamba, alçıpan tavana kenarsız olarak monte edilebilen bir lamba türü. Aydınlatma tasarımcıları 3000K’lık T5 lamba tipine karar verdiler. Mimariye uyum sağlamak için 600 mm, 900 mm ve 1200 mm’lik uzunlukların kombinasyonunda üst üste bindirmeli lamba düzeninde kesintisiz uzunluklarda uygulandı. Yine 3000K’lık düz T5 lambaları uygun uzunluklar ve şekillerde tavana monte edildi. Bu lambalar hafif geriye doğru yerleştirildi ve Ligatür riskini ortadan kaldırmak için çok dar açılı bir kenara sahip.

Yemek pişirme alanları, personel ofisleri ve koğuşlardaki “işyeri aydınlatması” mobilyalara entegre LED profillerinden oluşuyor. Hastaların bulunduğu alanlarda üzerinde değişiklik yapılmış, erişilmeyen türde bir lamba kullanılmış. Yatak odalarındaki okuma ışığı için ayarlanabilir LED Downlight’ları kullanılıyor. Bu özel lambalar vandalizme dayanıklı bir lense sahip. Toplantı odalarında ve ayrılmış bölümlerde difüz sıva altı T5 (3000K) lambaları kullanılmış.

Bu projenin sorumlu aydınlatma tasarımcısı Simon Lefort: “Yapı sahibi, Sağlık Müdürlüğü, doktorlar ve hastalardan gelen geri bildirim mükemmel” dedi . Wagga Wagga bugün meşhur sporcuların kaynağı olma namını geliştirip mükemmel klinik tasarımı için referans olarak gösterilebilir. Ve kesinlikle çocuklar, doğada daha çok zaman geçirmelidir…

Projeye katılanlar:
Yapı sahibi: Health Infrastructure ve Murrumbidgee Sağlık Bakanlığı
Mimarlar: Woods Bagot
Aydınlatma tasarımı: Steensen Varming

Uygulanan ürünler:
Düz profiller: XAL Canyon
Öbekler halinde monte edilen düz lambalar: XAL Minimal
İşyeri aydınlatması: Lite Source and Control
LED Aydınlatma okuma ışığı: 3S Lighting, Xicato LED-Modülleri
Toplantı odaları ve ayrılmış bölümler: Eagle Lighting