WELL bina standardı tasarımı nasıl etkiledi?

Haziran 2013’te New York Times muhabiri Robin Finn, New York’ta yeni filizlenmeye başlayan bir emlak modasını anlatıyordu: “Yakında size yakın bir mahalleye gelinecek, birkaç milyon dolarlık bir ev sizin yaşamınıza dokunacak ve bu ev sağlığınıza iyi gelecek”.

Makalesinin başlığı şöyleydi; “Sağlık odaklı evlerin bedeli var”. Sürdürülebilir gayrimenkul pazarı böylece yeşil enerjiye yeşil ışık yakıyordu.

Makale bunun ardından, Goldman Sachs eski yöneticisi Paul Scialla tarafından kurulan ve yeni sayılabilecek bir firma olan Delos’u anlatmakla devam ediyordu. Bundan sadece birkaç ay sonra New York Times’da bu sefer WELL evlerinin standartları yayınlandı.

Programın başlangıcından bu yana üç yıl geçti ve bu zaman zarfında 31 ülkede, 120 milyon m2’den fazla emlak WELL standartlarına göre tescil edildi veya sertifikalandı. Bununla birlikte halen pek çok uygulamacı WELL’in tam olarak ne olduğunu, tasarımı ve inşaatı nasıl etkilediğini anlamıyor.

WELL nedir?
Delos’a göre WELL New York kökenli ve dünyadaki ilk sağlıklı emlak standardı. Bu standardın temelinde insanın fiziksel, ruhsal ve bilişsel sağlığı için oluşturulmuş bir tasarım yer alıyor. Bu yapının ana amacı insan ve insan eliyle yapılandırılanlar arasında bir bağ yakalayabilmek. Scialla ise süreci şöyle anlatıyor; “Yapılı çevreyi insan potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için bir varlık olarak görüyor ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri geliştirerek, sağlık sorunlarını başlamadan önce önleyerek proaktif bir hizmet sunuyoruz”.

Bu girişimlerin uygulanabilmesi için süreç şöyle işledi; IWBI ile birlikte WELL ekibi, öncelikle “mevcut araştırmanın kapsamlı literatür incelemesi” yoluyla standart oluşturmaya karar verdiler. Bu standart, uygulamacılar, tıp profesyonelleri ve bilim adamları tarafından üç aşamalı bir değerlendirme sürecinden geçirildi.

Süreci gözden geçirenlerden biri, küresel çevre tasarımı danışmanlığı yapan Atölye Ten’in aydınlatma tasarım uygulama lideri olan Chad Groshart’dı. Groshart “İnsanlar için iyi aydınlatmayı teşvik eden ve yine insanlar için daha iyi bir görsel ortamın nasıl oluşturulacağı konusunda bir çerçeve çizen standardın oluşturulması fikri ile motive olmuştum” diyerek süreci anlatıyor.

WELL standardının ilk versiyonu hava, su, beslenme, ışık, zindelik, rahatlık ve zihin gibi yedi anahtar özelliği barındırıyor. Bu kategorilerin her biri alt kategoriler halinde düzenleniyor; örneğin hava bölümünde hava filitrasyonu, mikrop ve kalıp kontrolü ve temizleme protokolü de dahil olmak üzere 29 alt bölüm var. Her üç ayda bir yenilenen standartların güncel versiyonu 2018’in ilk ayında gelecek.

Sertifikalandırma Süreci
Sertifikaların 3 türü var. Altın, gümüş ve platin. Başvuru sahiplerinin ilk olarak ücret karşılığında projelerini kaydettirmeleri gerekiyor. Ardından, mimar, müteahhit, mühendis ve mülk sahiplerinden tasarım çizimlerini, faaliyet çizelgelerini, diğer proje öyküleri ve materyalleriyle birlikte WELL standartlarının karşılandığını gösteren dokümanları göndermeliler. WELL’in online fiyatlama hesaplayıcısına dayanarak varsayımsal bir fiyatlandırma yapılabiliyor. Buna göre 100.000 m2lik bir binanın kayıt ücreti 6.500 $ olurken program ve destek ücretleri 47.500 $’ı buluyor.

Ardından Green Business Certification Inc. (GBCI) firmasından bir WELL denetçisi üçüncü şahıs olarak, sertifika sahiplerinin belgelerini onaylarsa, başvuru sahipleri bina türüne göre değişen belirli gereksinimleri için bir noktada performans doğrulaması planlıyorlar. O aşamanın ardından WELL denetçisi yerinde ölçümler ve teftiş için projeyi ziyaret ediyor.

Bütün bu adımlar tamamlandığında WELL, her sürecin binaya yönelik puanlamasını açıklıyor ve sertifikasyon buna göre oluşturuluyor. Ancak verilen sertifikanın 3 yılda bir yenilenmesi gerekiyor ve elbette bu yenileme işleminde güncel standartlar geçerli oluyor.

IWBI gelecekte aboneliğe dayalı bir ödeme modeli düşündüğünü ancak henüz sonuçlandırılmadığını belirtti.

İnsan sağlığı için gerekli standartları artırması yönüyle övgüyü hak eden ve bu alanda bir boşluğu dolduran WELL için durum sadece bununla sınırlı değil. Geçtiğimiz dönemde WELL sertifikalı binaların değerlerinin de arttığı gözlendi.

Seattle merkezli yeşil bina danışmanlığı firması olan Paladino and Co.’nun kurucusu ve CEO’su Tom Paladino, “binaların değerinin artması için “özel bir şeye” ihtiyaç duyulduğunu ve o özel şeyin WELL sertifikası olduğunu söylüyor. WELL sertifikalı binalar, kurumsal kiracılar tarafından bir pazarlama aracı olarak da kullanılabilir.

Peki ya LEED?
IWBI’nin kuruluşundan bu yana, LEED ve WELL arasında bir bağ var. IWBI CEO’su ve başkanı Rick Fedrizzi 2016’da IWBI’ye katılmadan 15 yıl önce, ABD Yeşil Bina Konseyi (USGBC) LEED’in yaratıcısı ve yöneticisi, kurucu başkanı ve CEO’su olarak görev yaptı. LEED yöneticisi Rachel Gutter ise iki programın aslında akraba olduklarını ancak %25 örtüştüklerini, LEED’in daha çok gezegenin korunması için kaynak kullanımı ile ilgilendiğini, WELL’in ise ağırlığının insan sağlığını etkileyen standartlar olduğunu söylüyor. USGBC program yöneticisi ve GBCI entegrasyon direktörü Megan Sparks “hem LEED ve hem de WELL sertifikasını hak eden binalar aynı zamanda bir toplumsal sorumluluk yerine getiriyor ve binaya yapılan en büyük yatırım da bu. Bu binalar sağlığı, üretkenliği ve uzun ömürlülüğü teşvik ediyor” diyor. Çifte sertifika almak isteyen binalar içinse süreci tek başvuruya indirecek çalışmalar üzerinde çalışılıyor.

WELL’in aydınlatmaya etkisi
Endüstriler arasında yeni standartlar oluşturmada en büyük zorluklardan biri hem acemi hem de deneyimli uygulayıcıya göre en iyi uygulamaların yine kendilerine göre tasarlanarak doğru biçimde iletilmesidir. IWBI standart geliştirme direktörü Gayathri Unnikrishnan, aydınlatma tasarımı eğitimi almış birisi ve aydınlatma kategorisi için iyi hazırlanmış protokoller üretme planları ile ilgili olarak çalışıyor. “Aydınlatma tasarımcılarına mevcut WELL bina standartlarını nasıl uygulayacaklarını anlatmak ve LEED ile olan sinerjiden bahsetmek için eğitim süreçleri kurguluyoruz. Ayrıca, Uluslararası Aydınlatma Tasarımcıları Derneği’nden (IALD) bir çalışma grubu, bu sürecin diğer tasarımcılara nasıl aktarılacağının da altyapısını oluşturuyor” diye açıklıyor ve ekliyor “IWBI’nın ilk versiyonu bizler için uygun değildi ancak zaman içerisinde alınan geri bildirimlerle aydınlatmacılar için kullanıcı dostu bir hale geldi”.

Sonuç olarak, WELL’in tasarımcılar üzerinde nasıl bir etkiye sahip olacağını söylemek için çok erken olabilir. Mevcut fiyatlandırma göz önüne alındığında akla şu sorular geliyor: Sağlıklı tasarım yalnızca binaların %1’i için mi mümkün? Oldukça kapsamlı olan bu sertifikaya sahip olunmasa bile bazı standartların tüm binalara uygulanması mümkün olamaz mı? Ve bu şekilde hem daha iyi görselliğe sahip ve aynı zamanda daha iyi aydınlatılmış binalar yapılamaz mı?

WELL aydınlatma kategorisi özellikleri
WELL sertifikasının aydınlatma talimatlarında, “insan vücudun sirkadiyen ritmindeki bozulmayı en aza indirmek, üretkenliği artırmak, iyi uyku kalitesini desteklemek ve uygun görme keskinliği sağlamak” için düzenlemeler bulunuyor.

Haber kaynağı: http://www.architectmagazine.com/practice/how-the-well-building-standard-is-impacting-design_s