Yapay aydınlatmaya dair farkındalık yaratmak adına “uyarı etiketleri”
Yapay ışıklar bizi daha da üretken yapıyor, suç işlemeyi engelliyor. Hiç uyumayan şehir olan New York’da sürekli yapay aydınlatmaya artık izin veriliyor. Ancak gittikçe uykumuzdan olmamıza neden olan gece “ışıkları”nın sağlığımıza zararları olduğuna dair kanıtlar artıyor.
Bilim adamları bu durumu yıllardır tartışıyor, fakat tam da şimdi Lighting Science Group isimli bir aydınlatma şirketi yapay aydınlatmaların olası zararlarını tüm müşterileri için ortaya çıkarıyor. Üstelik gönüllü olarak. Peki bunu yapmalarının nedeni ne olabilir?
Florida temelli bir aydınlatma şirketi olan Lighting Science Group, biyolojik aydınlatma olarak tanımladıkları bir seri çıkarıyor. Firmaya göre bu aydınlatma serisi, geleneksel bir aydınlatma lambasına oranla sağlığınız açısından sizinle daha uyumlu. Lighting Science Group’a göre; kullanıcılar doğru zamana göre doğru lambayı almalı. Bu yüzden gündüz uyanık ve odaklanmış kalmanız için ayrı bir ürün, gece daha rahat uyumanız için ise ayrı bir ürün satıyorlar. Tüm bunların da ötesinde firmanın Şef Bilim Yöneticisi Fred Maxik, bundan daha fazlasını “aydınlatma endüstrisinde bir devrim” istiyor gibi görünüyor.
Maxik şöyle konuşuyor: “Bu konuda endüstrinin bizi izleyeceğini umuyoruz. Şu anda gittikçe artan bir hızla insanların günün yanlış zamanlarında yanlış ışığa maruz kaldıklarına dair bilimsel kanıtlar ortaya çıkıyor. Bu yüzden biz de kamuoyuna bunun farkında olmaları gerektiğini açıklıyoruz. Yoksa elbette ışık kullanmayın demiyoruz. Ancak ‘Neden risk alasınız ki?’ diyoruz”. Bu noktadan hareketle firmanın bundan sonra satışa çıkan ürünlerinin hepsinde şu uyarı bulunacak: “Belirli elektriksel ışığa maruz kalmak biyolojik ve rahatsız edici etkilere yol açabilir”. Mesajın altında ise yapay aydınlatmanın insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerini anlatan eğitim materyallerinin olduğu bir web sitesinin adresi bulunuyor.
Maxik sözlerine şöyle devam ediyor: “Bizler endüstrinin içinde bu bilgiye sahip tek şirket değiliz ve şunu anlıyoruz ki bu durum bir problem olamaya devam edecek. Bizler kendi ürünlerimizle ilgi gerçekleştirdiğimiz bu fikri başka şirketlere de önerdik ancak hiçbiri bizim telefonlarımıza geri dönmedi.”
Kaliforniya Üniversitesi Tıp Okulu Epigenetik ve Metabolizma Merkezi Direktörü Paolo Sassone-Corsi ise bunun iyi bir fikir olduğu konusuna katılıyor. Fiziksel ritim, yapay ışığın negatif etkileri ve metabolizma konularında çalışan Corsi, yine de kısa bir uyarı yazısından daha fazlasını görmek istediğini belirtiyor. Corsi, insanların web sitesini kontrol etmeyebileceklerini, bu yüzden ürün üstündeki uyarı yazısının daha detaylı olmasını öneriyor. İnsanların bu konuda yapılan uyarıların farkına varmasının da tüm problemi çözmeyeceğini ekleyen Corsi, halkın TV ve bilgisayar gibi oldukça yüksek enerjili aydınlatma kaynaklarıyla ilgili de farkındalıklarının olması gerektiğini belirterek şöyle devam ediyor: “Düşünün kaç tane insan gece 02:00’de facebook’a göz atıyor? Ancak yine de elbette bu uyarı yazıları iyi bir başlangıç yolu. İnsanların günün yanlış zamanlarında yanlış ışığa maruz kalmalarının sağlıklarına zarar verebileceği konusunda farkındalığa sahip olmaları gerekiyor.”
Bilimsel araştırmalar, yapay aydınlatmanın sağlığınız üzerinde negatif etkisinin olabileceğini gösteriyor. Bu etkinin “ne kadar” olduğu hala belirsiz olsa da belli tipte yapay aydınlatmaya maruz kalmak uykunuzu bölebilir, bu durum fiziksel ritminizi değiştirebilir, migren semptomlarınızı yoğunlaştırabilir ve başka problemlere de yol açabilir. Uyku yoksunluğunun, obezite, diyabet, depresyon, hafıza kaybı, dikkat eksikliği, kanser hatta araba kazalarına sebebiyete kadar hayati etkileri olabiliyor.
Fiziksel ritmimizden ilham alınarak geliştirilen elektriksel aydınlatma yüzünden içsel saatinizin dengesi bozulduğunda, iyi uyuyamazsınız ya da hiç uyuyamazsınız. Bu durumun en iyi yanı ise “kalıcı” olmamasıdır. Vücüt saatiniz yeniden ayarlanabilir. Yapılan bir çalışma sonucuna göre elektriksel aydınlatmadan uzakta kamp yapan insanların vücut saatleri normale dönebiliyor.
Elektirik ışığına maruz kalmak melatonin salgılamanızı baskılayabilir. Melatonin, normalde uykuya geçmeden birkaç saat önce, epifiz bezinizin salgıladığı bir hormondur. Sadece karanlıkta salgılandığından “Hormonların Dracula’sı” diye de adlandırılır. Vücudunuz melatonin salgıladığında daha az uyanık olursunuz ve kendinizi uykulu hissetmeye başlarsınız. Düşük melatonin üretimi obezite ve metabolik sendromlarla da ilişkilidir. Melatonin ayrıca anti-oksidan ve anti-enflamasyon fonksiyonlarına da sahiptir. Kalp sağlığı için de hayati bir rol oynar.
Morehouse Tıp Okulu’nun Kurucusu ve Ulusal Sağlık&İnsan Servisleri Eski Sekreteri Dr. Louis Sullivan, yapay ışığa maruz kalmaya dair yıllardır kamuoyunu bilgilendirmeye çalışıyor. Lighting Science Group’un konuya dair açıklamalarda bulunması için seçtiği Sullivan da yanlış zamanda yanlış ışığa maruz kalmanın ciddi sonuçları olabileceği konusunda hemfikir. Sullivan, bu durumun obezite, sigara içme gibi sorunları açığa çıkardığını söylüyor. Yapay ışık konusundaki farkındalık çalışmalarının bu sorunlar üzerinde bazı başarılar sağladığını da belirten Louis Sullivan, ürünler üzerindeki uyarı yazılarının iyi bir başlangıç olduğunu söylüyor. Sullivan: “Bu şekilde halkla paylaşılan bir bilginin sağlık üzerinde önemli etkisi olacağını düşünüyorum. Böyle uyarıların hayatlar kurtardığına dair oldukça fazla veri var.” diyor.
Ancak gerçekten bu uyarı etiketleri işe yarıyor mu? Seneler boyunca bilimsel literatür bu konuda karışıktı fakat son dönemlerde yapılan çalışmalara dair bilimsel literatüre bakıldığında bu uyarıların “insan davranışını etkilediğine” dair sonuçlar ortaya çıkıyor. Ayrıca Public Policy & Marketing gazetesinde yayınlanan bir çalışmaya göre tüketiciler ürünü tanıyorlarsa bu tip uyarıları takip etmeye daha yatkınlar.
Kuşkusuz herkes lamba alıyor o yüzden belki de gerçekten bu uyarı etiketleri bir işe yarayacaktır. Burada belki de sorulması gereken soru “İnsanlar uyarıları gerçekten okuyacak mı?” Bu kısım biraz daha belirsiz görülüyor. Maxik ise bu soruya şöyle cevap veriyor: “Ben gerçekten uyarıların bir fark yaratacağı konusunda umutluyum.”
Haber: Jen Christensen
Haber kaynağı: http://edition.cnn.com/2015/06/09/health/light-bulb-warning/