Close

10/04/2020

Ultraviyole ışınlarla sterilizasyon çocuk oyuncağı değil!

Metin: Kağan Fırat, Elektrik Mühendisi & Aydınlatma Danışmanı

Virüsten korunalım derken

Aydınlatma ve aydınlatma sektörü ilginçtir. 25 yıldır bu sektörün emekçisiyim. Çeşitli pozisyonlarda birçok firmada görev yaptım. Farklı dönemlerin farklı fırsatları hep değerli olmuştur sektörde. Bazen düşünmeden üstüne atlanan fırsatlar firmaları kriz dönemlerinde bile büyütebilmiştir. Büyüme mühim; ama göremediğimiz bir virüs, bizi evde kalmaya ve büyümenin yavaşlayabileceğine iknâ ediyor. Kendi sağlığının da ötesinde, başkalarının sağlığı; yani halk sağlığı. 

Şu anda da aydınlatma üreticileri için yine böyle bir fırsat var: UV-C ışınlarla virüs temizleme!

Slogan net: “Kimyasallarla uğraşmayın, yakın ışığı gitsin virüsler, bakteriler, küfler!” Bu, yeni bir teknoloji de değil üstelik. Satılmaya çalışılan ürünlerin içerisinde LED’in yanı sıra, daha eski teknoloji olan flüoresan ya da daha genel tanımıyla civa buharlı lamba teknolojisiyle karşılaşabiliyorsunuz. 

Hayatımızın bir yerinde bu çözümler zaten kullanılıyor. İçine koyduklarımızı sterilize eden ve UV-C ışık kaynağı gizlenmiş set üstü fırın gibi cihazları hastanelerde, kliniklerde veya kişisel bakım yaptırdığımız salonlarda hepimiz görmüşüzdür. Bu, laboratuvar tipi bir donanımdır ve belli prosedürlerle kullanılması gerekir.

Bugün, yaşadığımız Covid-19 salgını sırasında, büyük büyük Ar-Ge’leri hatta Ar-Ge merkezi teşvikleri olan firmaların ürettiği ve “Sizi virüsten kurtarıyoruz!” diyerek pazarladığı ürünler aslında aynı sterilizasyon teknolojisine sahip. Farkı şu; bu yeni ürünler, genel sterilizasyon lambalarının aksine lambası açıkta, yani ışınları görebileceğiniz tasarımlar. Piyasada bulabileceğiniz çoğu sterilizasyon armatürü önünde bir siperlik vardır ve siperlik kalkınca lambayı söndüren emniyet tertibatları bulunur. Tabii ışın, görmediği yeri temizleyemiyor; dolayısıyla ışığın görünür olması şart. Ama sorun şu ki bu iştahlı pazarlama esnasında kimse, bu ışınların altında kalmamanız, bu ışınlara bakmamanız gerektiği konusunda sizi uyarmıyor. Cihazın gücüne ve sizin cihaza mesafenize göre 3 saniye maruz kalmak bile zarar görmenize sebep olabilir.

Pazarlamaya alet edilen birtakım görseller de var. Bunların çoğu, Çin’deki uygulamalardan alınmış. Toplu taşıma araçlarının dezenfeksiyonu için cihazların nasıl kullanıldığı ve salgını önlemede bunun önemi anlatılıyor. Bazıları ise fotoğrafların manipülasyonu ile elde edilen aslında olmayan görüntüler, yani aldatmaca. Tek anlatılmayan ise, UV ışınlara doğrudan maruz kaldığımızda ya da baktığımızda başımıza gelebilecekler. 

Ürünlerin yaşam alanlarımızı temizleyeceği söyleniyor. Yaşam alanı çok geniş bir kavram; evimiz, aracımız, iş yerimiz, kamusal alanlar, toplu taşıma gibi aklınıza gelebilecek tüm alanları ve fazlasını kapsıyor. Peki, bu yaşam alanlarını nasıl temizleyeceğiz?

Pazarlanırken öne sürülen argümanlar, mekânın ortasına yerleştirilen bir UV-C cihazının ya da cihaz gruplarının gücüne göre çeşitli büyüklükte ortamları temizlediği; hatta bir süre de steril kalmasını sağladığı. Misal, aşağıdaki görsellerden birinde bir hangar alanı UV-C cihazlarla donatılmış ve bir otobüs sterilize ediliyor. Ya da bir yatak odasında komodin üzerinde bir cihaz odayı temizliyor. Sanırsınız temizlik robotu, hani şu dolaşıp çaktırmadan her yeri temizleyenlerden.

Fakat durum maalesef öyle değil. Odanın ya da alanın içinde bu cihaz çalışırken hiçbir canlının bulunmaması gerekiyor. Yani bir köpeğiniz ya da kediniz varsa bu cihazdan çıkan ışınlar ona zarar verebilir. Ya da siz o ortam içinde bulunuyorsanız zarar görebilirsiniz. Berber makası, tarağı; doktor bistüriyi, steteskopu; diş hekimi aynayı, kerpeteni bu cihazların içine koyduktan sonra kapağını kapatır ve cihazı sonra çalıştırır. Sterilizasyon işlemi bitince, cihazı durdurur ve kapağını açar. Pazarlanan ürünlerde ise durum biraz farklı. Sakınımsız etrafına 360o ya da aşağıya 180o ışık yayan cihazlar öneriliyor, gösteriliyor. Yani çalışır vaziyetteyken ışınlardan kaçma şansınız yok. Kaldı ki bildiğiniz anlamda bir ışık da yok! Üretilen ışığın çok küçük bir kısmı görünür ışık bandında, gerisi göremediğiniz ama size ulaşan ışık ışınları.

Burada UV-C nedir, kısaca tanımlayıp geçelim.

https://www.lighting.philips.com/main/products/special-lighting/uv-purification

Işık, farklı dalga boylarına sahip bir fiziksel büyüklük. Kabaca 400-700 nanometre arasını gözümüz görüyor. 700 nm üzerini ısı olarak hissedebiliyoruz ama gözümüz sıcaklığı ışık olarak göremiyor, termal kameralara ihtiyaç duyuyoruz bu ışınları gözlemlemek için. 400 nanometre altı ise mor ötesi (ultraviyole) ışınlar. A-B-C diye sınıflandırılıyor. En yüksek enerjili olan C, 100-280 nanometre aralığı UV-C olarak tanımlanıyor. Bu ışık bandı yapay kaynaklarla üretildiği zaman çoğunlukla sterilizasyon için kullanılıyor. Su, hava ya da yüzey sterilizasyonu bunlardan bazıları. (Su ve hava, doğrudan değil devr-i daim sistemi içinde gizlenmiş UV-C bölümlerinde temizleniyor. Yani ortada gördüğünüz bir lamba yok, klima sistemi içinde bir yerde ya da havuz devr-i daimi içinde bir pompada akış esnasında temizleniyor.) A ve B ise daha farklı ihtiyaçlar için üretilen cihazlarda kullanılabiliyor. Örneğin seralarda arıların yolunu bulabilmesi ve polenlerin tozlaşmasının sağlayabilmek için UV ışınlar gerekli ya da bronzlaşma cihazlarında kışın da esmer tenli olabilmek için. 

Tüm bu ışık bandı güneşten de geliyor. Yeryüzüne en az ulaşan UV-C. Atmosfere girerken ozon tabakasında büyük bir kısmı emiliyor. Güneşten tenimize ulaşan UV ışınlar bu sebeple büyük oranda zararsız seviyede; ancak maruz kalma süresine göre yaz döneminde cilt yanıklarına sebep olabiliyor. Ya da kışın kayak yapanların çokça yaşadığı kar körlüğüne sebep olabiliyor. Yapay olarak ürettiğimiz ışık ise tamamen özel ihtiyaçlarla üretildiği için gücünü kullanılacağı saha belirliyor ve güneş gibi uzak bir kaynaktan ve yayınık bir ışık dağılımından bahsetmiyoruz. Bir kutu içinde ya da bir oda içinde kullanılan ürünlerle doğal olan ve güneşten gelen UV ışınları birebir karşılaştırmak doğru değil.

Bu girişten sonra, görebileceğimiz zararlara gelelim. Öncelikle tehlikeli bir salgından sakınırken, başka bir hasara, üstelik kalıcı bir hasara sebep olmak istenmeyeceğini kabul edelim. Bu ancak bilimsellikten uzak bir bakışın ve yaklaşımın göstergesi olabilir. Daha da açık söylemek gerekirse bu, kâr kaygısıdır, fırsatçılıktır. Buna düşmekten kaçınmak şart. 

Çernobil Nükleer Santrali’nde kaza yaşandığı zamana geri dönmek, hafızamızı tazelemek yararlı olabilir. Çernobil faciası sonrası elde kalan çay stoklarını eritmek isteyen üst düzey birtakım görevliler, çay içerek kampanya yapmıştı. Aynı yaklaşımları son dönemde dünyada klozet kapağı yalayarak tekrarlayanların çoğu şu an hasta. Karadeniz bölgesinde kanser vakalarının artışının Çernobille ilgisi bugün artık bilimsel olarak kabul edilse de o dönem stokta çay kalmaması birilerinin günü kurtarmasına yaramıştır sanırım. UV-C sterilizasyon cihazı ya da lambasını üreterek bu dönemde de ticari faaliyetini sürdürecek olan firmalara sadece “Sorumluluk gerektiren bir cihaz ürettiğinizin ya da sattığınızın farkında olun!” denmesi gerekiyor. Yoksa zamanın akışında bir yerde zaten fark ediyoruz durumun vehametini.  

Önce UV ışınlarla ilgili bazı kurumların web sitelerinde yer alan açıklamalara bakalım:

Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) bir parçasıdır. Başlıca amaçlarından biri kanserin nedenlerini belirlemektir. Mevcut verilere dayanarak, IARC aşağıdaki tespitleri yapmıştır:

i. Güneş radyasyonu insanlar için kanserojendir.

ii. UV yayan bronzlaşma cihazlarının kullanımı insanlar için kanserojendir.

iii. UV radyasyonu (UV-A, UV-B ve UV-C dahil) insanlar için kanserojendir.

UV radyasyonu 3 ana gruba ayrılır:

UV-A: UV ışınları arasında en az enerjiye sahiptir. Bu ışınlar cilt hücrelerinin yaşlanmasına ve hücrelerin DNA’sında dolaylı hasara neden olabilir. UV-A ışınlarının esas olarak yaşlanma gibi uzun süreli cilt hasarlarıyla ilgisi olabilir, ancak bazı cilt kanserlerinde de rol oynadığı düşünülmektedir.

UV-B: UV-A ışınlarına göre biraz daha fazla enerjisi vardır. Deri hücrelerindeki DNA’ya doğrudan zarar verebilirler ve güneş yanıklarına neden olan ana ışınlardır. Cilt kanserlerinin çoğuna neden oldukları düşünülmektedir.

UV-C: Diğer UV ışın türlerinden daha fazla enerjiye sahiptir. Neyse ki, yüksek enerjisi nedeniyle, atmosferde yüksek ozon ile reaksiyona girerek yeryüzüne ulaşamamaktadır. Bu nedenle doğal UV-C cilt kanseri için bir risk faktörü değildir. Ancak UV-C ışınları ark kaynağı torçları, cıva lambaları (flüoresan lambalar) ve bakterileri ve diğer mikropları (su, hava, yiyecek veya yüzeylerde) öldürmek için kullanılan UV-C dezenfektan lambaları gibi insan yapımı kaynaklardan da gelebilir. (https://www.cancer.org/cancer/cancer-causes/radiation-exposure/uv-radiation.html)

Dünya Sağlık Örgütü’ne bağlı bir kuruluş UV ışınları hakkında yukarıdaki saptamaları yapıyor. 

Bir üniversitenin laboratuvarlarında kullanılan UV-C sterilizasyon lamba sisteminin kullanım prosedüründen yapılan alıntı ise görebileceğiniz hasarlara odaklanmış ve bu cihazların ışınlarına maruz kalabileceğiniz ortamlar için uyarılar yapılmış. 

Cilt Hasarı

UV radyasyonu (ışınları) ciltte eritem (cilt altı kılcal damarların kanaması sonucu ciltte kızartı şeklinde beliren lezyon) adı verilen bir fotokimyasal reaksiyon başlatabilir. Bu “güneş yanığı” oldukça şiddetli olabilir ve sadece birkaç saniye maruz kalmanın bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Kömür katranı ürünleri, bazı gıdalar (örneğin, Kereviz kökü), bazı ilaçlar ve fotoallerjenler gibi ajanlar tarafından duyarlılığı artmış ciltler için etkiler daha fazla olabilir. UV radyasyonuna sürekli maruz kalan cilt için erken cilt yaşlanması, kırışıklıklar ve cilt kanseri riskinden söz edilebilir.

Göz Hasarı

UV radyasyona (ışınına) maruz kalmak gözün dış koruyucu tabakası olan korneaya zarar verebilir. Fotokeratit ya da halk arasındaki tabirle kar körlüğü, korneada UV radyasyona bağlı lezyonların neden olduğu ağrılı bir iltihaplanmadır. Semptomlar, gözde iki güne kadar sürebilen bir batma hissi içerir. Akut yüksek enerjili UV (UV-C) radyasyonuna sürekli maruziyet, katarakt oluşumuna yol açabilir.

Uyarılar

Cildin veya gözlerin UV radyasyon kaynaklarına maruz kalmasına asla izin vermeyin! Laboratuvar ekipmanı tarafından üretilen UV radyasyonu, önerilen maruz kalma sınırlarını aşabilir ve üç saniye kadar kısa süreli maruz kalmalarda bile yaralanmalara neden olabilir! Antiseptik lamba açıkken asla biyolojik güvenlik kabininde çalışmayın! Mümkünse, lamba açıkken lamba siperliğini kapatın!(https://ehrs.upenn.edu/health-safety/lab-safety/chemical-hygiene-plan/fact-sheets/fact-sheet-ultraviolet-radiation)

Yani göremediğimiz bu ışınlar eğer tenimize değerse ne olur?

Maruz kalma süresi, ışık kaynağına mesafemiz, UV-C ışık yayan cihazın gücü, ten rengimiz, biyolojik handikaplarımız, genetik yatkınlığımız gibi birçok parametrenin de rol oynayacağı bir risk söz konusu. Arabamızın şapkalık kısmında unuttuğumuz kazağımızın rengini solduran güneşin UV etkisini düşünürsek çok yakındaki yapay UV-C kaynağının da  bizim derimizde belki uzun vadede ortaya çıkabilecek hasarlar bırakması olasıdır. Mevcut bir hassasiyet, belki de sebebini bulamadığımız bir kanser vakasına dönüşebilir. Yapay ışık kaynaklarından yayılan ışığın deride sebep olduğu hasarlarla ilgili somut bir çalışma göremesem de tüm UV-C cihazların üzerinde “Cildinize ve gözünüze zarar verebilir!” uyarıları bulunması manidar. Cihazın gücüyle ve cihaza mesafemizle, ışık kaynağının gücüyle ilgili ne kadar tıbbi deney yapıldığını bilmemekle birlikte, zarar verme ihtimali olmasaydı bu uyarılar yazılmazdı. İnternette Türkçe uyarı etiketi bulamamak ise ayrı bir eksiklik!

Ortak uyarılarda “UV ışın tehlikesi! Direkt olarak bakmaktan kaçının! Cilt ve göz için zarar vericidir, kapağı açmadan önce cihazı düğmesinden kapatınız!” göze çarpmakta. Koruyucu donanım ve cam filmi kullanımı önerilmekte. Görsellerde içine bakılabilen cihazlarda pencerelere UV filtre uygulaması yapıldığı görülmekte. 

Peki göremediğimiz bu ışınlara eğer “çıplak gözle” bakarsak ne olur?

En iyi ihtimalle kar körlüğü. Ağrılı ve batmalı geçecek birkaç gün hiçbir şey göremeyebiliriz. Alınan UV-C dozuna ve tekrarlanmasına göre kalıcı hasar da oluşabilir; örneğin, renkleri seçememe, karşıtlıkları görememe, kornea hasarı, göz ve çevresi hassas deride cilt kanseri, katarakt…

Ben burada sadece neyle karşı karşıya olduğumuzu görmeyi ve üzerinde düşünmeyi sağlamaya çalışıyorum ve konuya giriş niteliğinde, çok basit bir aramayla bulabileceğiniz, bazı bilgileri aktarıyorum. Paylaştığım metinlerin bir kısmı özellikle biyolojik temizlik teknolojisi olarak kullanılan UV-C lambaların kullanıldığı cihazlarının bulunduğu alanlara girilirken alınması gereken önlemleri içeren prosedürler. Yani alışveriş sitelerinde, aydınlatma cihazları üreticilerinin sosyal medya sayfalarında, web sitelerinde ya da tanıtım maillerinde karşımıza çıkan sterilizasyon cihazları aslında bir laboratuvar donanımı. Alıp evi temizleyebilecekmişiz gibi pazarlansa da maalesef öyle değil. Önce bireysel olarak farkında olalım!

Peki derdim ne? 

Birincil düzeyde, son kullanıcının kulağına kar suyu kaçırmak… 

İkincil olarak, bu ürünü ve üreticilerini kontrol altına alacak bir mekanizma oluşturulması zorunluluğu. Çünkü, aydınlatma firmalarının bu ürünleri üretim, satış ve satış sonrası süreçleri denetlenmeli. Tıpkı bir asansör firmasının ürününü ürettikten sonra bir meslek odası ya da yetkili kuruluş tarafından sisteme yerinde onay verilmesi gibi. Asansör, bunun sonrasında devreye alınır ve bu onay/kontrol prosedürü belli periyotlarla sürekli yenilenir. Sterilizasyon ürünleri de bu tür bir takip mekanizmasına gereksinim duyar. Belli uyarılar, maskelemeler, bakım ve kullanım prosedürleri olmaksızın bu cihazları kullanmak yukarıda bahsedilen risklerin bir kısmına maruz kalmak demek. Meslek odaları, sektör dernekleri, akademi ve standart enstitüsü devreye girerek norm ve prosedürlerin oluşturulmasına katkı sunmalı. Bugünün virüsten kaçınma psikolojisi içinde bunun gerekliği çok açık. Eminim cihazlara dair standartlar hali hazırda vardır. Ama bugünün Covid-19’la baş etme telaşında “içine tak UV-C lambayı, bağla balastı/sürücüyü, ver elektriği, çalıştır”ın bir standarda dönüşmesi kaygı verici. Hatta pazarlanmakta olan ürünlerin tasarımı ve üretimi aşamasında iş kazalarının yaşanmış olması da olası.

https://tr.aliexpress.com/item/4000805114393.html

Daha vahimi ise, el feneri gibi bir tasarımla taşınabilir UV-C sterilizasyon cihazlarının ilk örneklerinin bazı alışveriş sitelerinde görülebilir olması.  Hayvanlar dahil pek çok canlının sağlığı için tehlike oluşturabilecek bu cihazlara çocukların ya da uzman olmayan kişilerin bile ulaşımının bu denli kolay olması ve panik havasından da faydalanılarak yaygınlaşmasının teşvik edilmesi halk sağlığı açısından oldukça riskli bir durum yaratmakta. Olası sorunları yaşamamak için tüm taraflar, sorumlu davranmalı. Profesyonel kullanıma yönelik bu tür teknolojilerin son kullanıcı düzeyine sunulması, insanların virüs korkusundan paralize olduğu şu dönemde çok daha tehlikeli olabilir.

Ürün aliexpress sitesinde satışta ve herhangi bir uyarı görmedim. Aksine güvenli olduğu belirtiliyor.

https://tr.aliexpress.com/item/4000816457660.html

Ürün aliexpress sitesinde satışta ve herhangi bir uyarı görmedim. Aksine güvenli olduğu belirtiliyor.

https://tr.aliexpress.com/item/4000853181747.html

Ürün aliexpress sitesinde satışta. Görsellerden birinde “çıplak göze doğrultmayın!”, “cilde uzun süre tutmayın!” uyarısı yerleştirilmiş. Bu en güçsüz olanı aslında ve uyarı koymuşlar, varın gerisini siz hesap edin.

Son söz; bu ürünler mutlaka denetlenebileceği alanlarda, bir prosedür dahilinde ve yetkilendirilmiş uzman kişiler tarafından kullanılmalıdır. Bu konuda farkındalık önemlidir.

Görünmeyen bir virüsle mücadele ederken, göremediğiniz bir ışıkla hastanelik olmayın!

25 Comments on “Ultraviyole ışınlarla sterilizasyon çocuk oyuncağı değil!

Jülide
13/07/2020 - 16:47

Ev tipi tavsiye edebileceğiniz bir ürün varmı Hastane sonrası evde hijyenik bir ortam gerekiyor

Kagan Fırat
13/07/2020 - 22:35

Yazıda da anlatılmak istendiği gibi bu tür cihazların evde alan sterilizasyonu için kullanımı uygun değildir. Cihazların profesyonel kullanıcılar tarafından belirli prosedürler dahilinde kullanılması zaruridir.

Aslı Serra Şener
08/08/2020 - 21:41

Peki uvc sterilizasyon kutuları riskli midir? Sonuçta kapalı kutuda telefon anahtarlık vs 5dkda temizlediği iddaa ediliyor.

Kağan Fırat
09/08/2020 - 19:38

Eğer kapağın açılması ile sistemi kapatan anahtar düzenekleri doğru kurgulandıysa son kullanıcılar tarafından kullanılabilir.
Ancak ışınların temizlik fonksiyonu için yüzeye ulaşması gerektiği unutulmamalıdır. Yani ışının ulaşamadığı kapalı yüzeylere bir etkisi yoktur. Nesneler kutu içinde magnetik olarak havada asılı durup (herhangi bir tutamaç olmaksızın) her eksende 180 derece 3 boyutlu olarak döndürülemedikten sonra %100 bir temizlikten bahsedemeyiz. Işının gördüğü (ulaştığı) yüzeyi temizlediği kuralı unutulmaması gereken bir noktadır. Ayrıca dozaj meselesi önemlidir. Yani hangi boyuttaki kirlenmeyi ne kadar süre ışına maruz bırakmak gerektiği kısmı. Bu da kutu dediğiniz cihazın tasarımıyla ilintilidir.
Yani telefon için optimize edilmiş bir cihazla bir anahtarlık ya da başka bir karmaşık yüzeyli nesne aynı oranda temizlenemeyebilir. Ne çok parametre var değil mi?
Bu sebeple bu tür kutu tipi cihazların içi yansıtıcı yüzeyli (aynalı) yapılır. Ama arada kalan temas yüzeylerine yine de ışınlar ulaşamayabileceği hesaba katılmalıdır.

Mensur Koksalan Yalcınkaya
14/09/2020 - 20:24

Ne kadar faydalı bir yazı olmuş. Böyle şeyler her ne kadar genel kültür bilgisi gibi görünüp bildiğimizi düşünsek de konu sağlığımızı ilgilendirdiği için uzman görüşünü almak kuşkusuz daha faydalı. Bilginiz ve yorumunuz için teşekkür ederiz.

Serdar
23/09/2020 - 12:01

Merhaba. Bir 0.5Watt lık UV led lambası 1 cm karelik düz bir alanı ne kadar sürede temizler acaba yada kapalı ve içi aynalı 1cm küplük bir kutunun içindeki havayı da diyebiliriz . Bunun hesabını nasıl yaparız?

Kağan Fırat
28/09/2020 - 12:31

Böylesi bir formül bulursanız bizi de bilgilendirin lütfen. Burada LED’in yayınım yaptığı dalga boyu da dahil pek çok parametre söz konusu olacaktır. Salt LED gücü üzerinden böyle bir veri oluşturmanın mümkün olamayacağı kanaatindeyim. Hap şeklindeki bilgiler bazen yaşamı kolaylaştırır ama yanılma payları da yüksektir. Sağlıkla ilgili herhangi bir konuda mümkün olduğunca kaçınılması gereken bilgi türüdür. Sevgiler.

selim
06/10/2020 - 12:24

teşekkürler

Binnaz
04/11/2020 - 16:09

Bu lambalardan birinin masama konulmsı ve bir saatlik çalışmayla görme problemim var. Yaklaşık 2000 liralık hastahane masrafı oluştu. Aklı olan kullanmasın, ısı sonucu ağır kornea yanığım var.

Kağan Fırat
04/11/2020 - 17:23

Binnaz Hanım, geçmiş olsun. UV-C ile sterilizasyon hafife alınmaması gereken profesyonel kullanıcı düzeyi gerektiren bir konudur. Son kullanıcı düzeyinde kullanımı ise deneyimlediğiniz üzere çok risklidir. Umarım en kısa zamanda sağlığınıza kavuşursunuz.

Şebnem NAİMİAN
25/11/2020 - 17:06

Merhaba sağlık çalışanı olarak çalıştığımız ortamda insan yokken uvc ile kapalı ortam sterizasyonu yapılıyor ışık kapandıktan sonra 15 dk havalandırma yapıp öyle odayı kullanıyoruz bu şekilde bir sakinca varmıdır? Odada ağır bir koku oluyor bu kokuyu solumak zarar verirmi bilgilendirme için şimdiden teşekkürler

Kağan Fırat
25/11/2020 - 17:23

Şebnem Hanım öncelikle size ve tüm sağlık çalışanlarına kolaylıklar dileriz. Zor günlerden geçmekteyiz.
UV-C ışınları ile direk temas söz konusu olmadığı sürece ışınların bir zararı yoktur. Yani cihaz çalışmazken zarar vermez. UV-C salt ışın olarak bir koku üretmez. Koku temas ettiği yüzeylerde meydana gelen deformasyonla ilgili olabilir. Cihaz içindeki ısınmayla alakalı olabilir. Mutlaka cihaz üreticisi tarafından kontrol edilmelidir. Koku kısmının zararlı olup olmadığı ise ancak kokuya sebep olan materyalin tespiti ve üreticisinin güvenlik formuna bakılarak çözümlenebilir. Kablo ya da plastik aksamdan yanma sonucu çıkan gaz/duman malzeme içeriğine göre zararlı olabilir, üreticilerinden mutlaka bilgi alınmalıdır.
Yani özetle; temizlik sırasında odada olmadığınızda UV-C ışınlarla ilgili bir sorun yok ama koku konusunu sistem üreticisine mutlaka kontrol ettirip ikna edici, bilimsel bir sonuca kavuşturun.

Ozan Uslu
17/12/2020 - 07:06

Çok değerli bilgiler. Bunları böyle güzel ve detaylı bir yazıyla bizlerle paylaştığınız için çok teşekkür ederim.

Nur
18/12/2020 - 23:07

Koku ozon gazı olabilir. Dikkatli olmak gerekir.

Omer
09/05/2021 - 17:24

Verdiğiniz bilgiler kapsamli ve bilgilendirici. Hava temizleme cihazlarinda uvc ozelligi olmasini nasil degerlendirmek lazım. Ev tipi hava temizleme cihazkari açısından. Tskler.

Kağan Fırat
12/05/2021 - 13:17

Ömer Bey, merhaba.
Belki de UV-C ışık kaynaklarının en doğru kullanımı diyebilirim havalandırma sistemlerindeki sirküle edilen havanın temizlenmesi işlevine. Ev tipi ya da endüstriyel tip tüm cihazlar için, kapalı bir hazne içinde temizleme işlevini yerine getirir. Dikkat edilmesi gereken noktalar ise bakım ya da hasarlı ürünler. Bakımın mutlaka yetkili kişiler tarafından ve belli prosedürlerle yapılması gerekir. Hasarlı ürünlerin ise (kırık, çatlak, parçası eksik vs.) kesinlikle çalıştırılmaması lazım. Son konu ise lamba ömrü. Bu lambaların ekonomik ömürleri tamamlandığı zaman değişimi zaruridir. Bu anlamda cihazın kullanım saatinin kayıt altında tutularak üreticinin verdiği ekonomik ömür sonunda çalışıp çalışmadığına bakmadan değişimi yapılmalıdır. Aksi takdirde temizliyor zannettiğiniz ürün aslında bir vantilatör gibi havayı oradan oraya taşımaktan başka işlev görmez. Sağlıklı günler.

Ali
11/11/2021 - 21:43

Kağan bey, aydınlatıcı yazınız için teşekkür ederim. Evimde bebek ve kedi olduğu için UV merakı ile yazınıza ulaştım. Yakın zamanda akıllı robot süpürgelerin bazı modellerinde yer almaya başladı bu özellik. Cihazın altında yer alıyor, direkt zemine uygulanmış oluyor. Bunun da zararı olur mu sizce? Yoksa direkt zemine uygulandığı ve ışığa kimsenin kolayca maruz kalmayacağı düşünülebilir mi? Çok teşekkürler.

Kağan Fırat
12/11/2021 - 01:33

Ali Bey, merhaba.
UV ışınların dezenfeksiyon sağlayabilmesi için belli bir süre gerekli, yani sihirli bir sopayla geçerken virüslere vurup yok etmiyor. Bu anlamda süpürgenin hareket hızı ve virüsün yapısının bozulma süresi denk geliyorsa teorik olarak yüzey temizliği sağlanabilir ama süresi şu kadardır denebilecek bir durum yok. Özellikle endüstriyel tip iklimlendirme sistemlerinde sistemden geçen hava miktarı ve UV gücü bu temizleme etkisine göre ayarlanıyor ya da ayarlanmalı. Fakat çoğu şarjlı olan bu süpürgelerde gücün tasarrufu zaten önemliyken ve cihaz içinde yer bulmak yeterince zorluyken (tasarım kısıtı anlamında) bu hacim-akış-UV gücü etkisinin yakalanabileceği bir tasarım var mıdır siz değerlendirin lütfen. Kaldı ki herhangi bir devrilme durumunda ya da çocuğunuzun ya da kedinizin el/patisinin üzerinden geçtiğinde ne kadar süre ışına maruz kalabileceklerini de değerlendirmek lazım. Eğer tekerlerin yere teması kesilir kesilmez ışınım durmuyorsa onu da bir kenara yazmak şart. Yani parametreler çok ve çetrefil.
Bu tür hem küçük, hem batarya ile beslenen, hem de hareketli cihazlarda bu olsa olsa faydası tartışmalı bir pazarlama argümanı olurmuş gibi geliyor.
Son aklıma gelen ise cihaz içi plastik aksam. UV ışınlar temas ettiği bir çok malzemeyi zamanla kurutur. Sürekli ışınıma maruz kalacak plastik malzemeler de bundan nasibini alır. Tasarıma metal gövde ilave etseler ağırlaşır, yansıtıcı koysalar yere giden ışınların yansımaları bile belli plastik parçalara nüfuz edebilir ve kuruyarak kırılırlar.
Yani sözün özü ben şahsi olarak evi temizleyecek bir UV ışınlı robot süpürge yerine, kediye ve çocuğunuza zarar vermeyecek bir sıvı temizleyici ve suyla mob yapabilecek bir modeli tercih ederdim. Eğer mekan havasını temizleme amaçlı ar-ge’si yapılmış kapalı tip bir cihaz değilse ya da endüstriyel iklimlendirme sistemlerine montajlanan ve akışa göre gücü dengelenmiş ve kapalı bir sistem değilse ya da yine endüstriyel bir büyük boy süpürge içine yine akışa göre gücü dengelenmiş ve iç kısımda kalan kapalı bir sistem söz konusu değilse yüksek performanslı bir temizlikten bahsedemeyiz. Ev tipi 35-40cm çaplı, tekerler dahil neredeyse 10-12cm yükseklikli bir cihazın içine hem emiş hem silme hem kurulama hem batarya hem toz torbası hem UV hem makaralar hem elektronik hem dönen sistemler hem hem hem…
Uzattıysam kusura bakmayın ama hassasiyetlerimizi suistimal ettirmeyelim. Yazımda da anlatmaya çalıştığım gibi UV dezenfeksiyon cihazları profesyonellerin sorumluluğunda olması gereken cihazlardır. Evde herkesin içini açabileceği bir cihaza bu tür bir sistem eklenmesini mühendis olarak doğru bulmuyorum. Sağlıklı günler.

anıl
12/11/2021 - 16:13

Kağan Bey merhaba.Yeni yeni yaygınlaşan uv strelizasyonlu robot süpürgeler için yorumunuz nedir? mesela halıda temizlik yaparken radyasyon yayılır mı yada ev için sağlık açısından olumsuz bir durum yaratır mı? Teşekkürler

Ayşe Arslan Erarslan
26/03/2022 - 10:21

Merhaba. Duvar ve kolonlarımızda küflenme in araştırma yaparken yazınıza rastladım, çok bilgilendirici olmuş teşekkürler. Bebeğim var ve sanırım küf sebebi ile hastalanmaya başladık, evde bağıl nem %50 civarlarında ama bahçe kat olduğundan olsa gerek duvarlarımız küfleniyor. Bana bir öneriniz olur mu?

Kağan Fırat
28/03/2022 - 00:01

Anıl Bey, merhaba.
Geç dönüş için üzgünüm. Diğer yanıtlarda da belirttiğim gibi temizleme kapasitesi süre ve yayınım gücüne bağlı. Bu tür akülü cihazlar için ikisi de optimize edilmek zorunda. En mantıklı yöntem toz kabinlerinin sterilizasyonu olabilir belki ama o da neye yarar bilemiyorum. Yüzey sterilizasyonu için gerekli sürenin sağlanabileceğini garanti edebileceklerini sanmıyorum. Tüm bu cihazlardaki pazarlama argümanlarının detaylıca değerlendirilmesi gerekli kanımca. Sağlıklı günler.

Kağan Fırat
28/03/2022 - 00:10

Ayşe Hanım, merhaba.
Sizin asıl sorununuz bakteri oluşumu değil nem anladığım kadarıyla. Nemi kesemediğiniz sürece bakterilerin oluştuğu yüzeyleri sterilize etseniz de sorunu geçici olarak ötelemiş olacaksınız. Tavsiyem nem sorununu çözmeniz. Ayrıca bu küflenmeye sebep olan nem muhtemelen bina betonu ve demirine de birşeyler olduğunun/olabileceğinin habercisidir.
Ortam havasını temizlemek için içinde tamamen kapalı tip bir UV sterilizasyon ünitesi bulunan bir hava temizleyici almak mümkün ama duvardaki küfü engellemeyecektir. Havayı kurutmak da başka sorunlara sebep olabilir. En akılcı olanı sanırım asıl sorunu çözmek olacaktır. Sağlıklı günler.

Fatih Alıç
21/05/2022 - 09:47

Merhabalar Kağan bey aydınlatıcı yazınız için teşekkür ederim

Uv ışınlar 3mm policam flexiglass gibi malzemelere ve su damacana larina zarar verirmi ? Şeffaf policamla kapalı (70x45x45) bir alanda damacanayı sterilize edebilirmiyiz. saygılarımla

Selime
16/08/2023 - 09:12

Hocam her yerde olan mavi ışığın UV’den daha güçlü olduğu söyleniyor, yanlışım varsa düzeltin. Mavi ışığa her saniye maruz kalıyorken sterilizasyon beklenen UV’den neden bu kadar şiddetle kaçmak gerekiyor?

Mehmet Mert Gunduz
12/08/2024 - 18:35

Merhaba,

U.S. Environmental Protection Agency (EPA) ve International Ultraviolet Association (IUVA) tarafindan bu amac icin kullanilan belli bazi hesaplama yontemleri bulunmaktadir.

Bu formul sayesinde objelerin/cisimlerin ne kadar sure boyunca UV maruziyetine kalmasi gerektigini ogrenebiliriz.

E = (D * 4 * π * d^2) / P

E = Maruziyet suresi (saniye)
D = Gerekli UV dozu (mJ/cm² veya J/m²)
π = Pi (yaklasik olarak 3.14159)
d = UV kaynaginin cisime uzakligi (cm veya m)
P = UV gucu (W veya mW)

Ayrica butun cisimlere uygulanmamasi gerektigini de bilmelisiniz, bazi organik kimyasal materyallerde bozulmaya sebep olabilir.

Bunun yani sira cisimlerin saydamligi, opasitesi ve opak ise objenin rengi gibi konular da bu uygulayacaginiz islemde farkliliklar olusturabilir.

Eger ki kucuk cisimleri/objeleri dezenfekte ediyorsaniz kesinlikle kapali kutular kullanmalisiniz ve kutunun ici yansitici bir yuzeye sahip olmalidir, cisim ise ortada durmalidir ki butun taraflari esit bir sekilde UV’ye maruz kalabilsin.

Ayrica, dezenfeksiyon icin minimum 254nm dalgaboyunda UV-C isik kullanmalisiniz.

Ek olarak, eger ki UV maruziyeti sonucunda ozon, VOC ve diger kimyasallarin gaz cikisi gerceklesiyor ise ventilasyon ve hava temizleyici filtreler bulunan bir kapali kutu tasarimina ihtiyaciniz var.

Ventilasyon ve hava temizleyici filtre kullanmamak astim, karaciger problemleri ve bazi akciger hastaliklarina sebep olabilir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir