Işık, görsellik ve biyolojik etkiler
PhotonStars’dan Fenella Frost’a göre, aydınlatma tasarımcıları ışığın görsel etkilerinin yanı sıra biyolojik etkileri için de tasarım yapmalı.
Frost, “insan merkezli aydınlatma” üzerine yapılan bir araştırmaya dair fikirlerini belirtirken ışığın bizim vücut saatimizi ayarlayan en önemli zaman-işareti olduğunu söylüyor. Ayrıca doğru zamanda ışığın olmaması ya da yanlış zamanda yanlış ışığa maruz kalmanın önemli hastalıklara yol açabileceğini de ifade ediyor. Frost: “Bizim görsel ve biyolojik ihtiyaçlarımız çok farklı. Aydınlatma tasarımlarının bu iki gereksinimi göz önünde bulundurarak değişmeye ihtiyacı var.” diye konuşuyor.
Aydınlatmanın vücut üzerindeki etkisi sağlık, eğitim ve zoolojik uygulamalarda çoktan göz önünde bulundurulmaya başlandı. Ancak Frost konuyla ilgili şöyle devam ediyor: “Aydınlatma tasarımcılarının ne yapacaklarına dair daha açık rehberliğe ihtiyaçları var. Üstelik ortalık yanlış bilgi dolu.”
Frost ışığın farklı etkilerini ayırt edebilmek için farklı metrikler kullanılabileceğini de belirtiyor. Photopic lux, görsel etkinin değerlendirilmesi için kullanılabilecek bir ölçüm olabilir. Diğer yandan “melanopic lux” de düşünülebilir. Çünkü bu metrik de melatonin salgılanmasına ışığın etkisini ölçümleyebiliyor.
Gün ışığı spektrumu güzel renk oranları sağlıyor. Ayrıca yüksek oranlarda “photopic” ve “melanopic lux” ulaştırıyor. Ancak görsel olarak böyle parlak görünen yapay aydınlatma kaynakları aynı biyolojik etkiyi sağlamayabiliyor. Çünkü spektrumları bazı renklerde güçlüyken bazılarında zayıf olabiliyor. Frost konuyla ilgili şöyle devam ediyor: “Farklı ışık seviyelerinin bizi nasıl etkilediğini anlamalıyız. En son yapılan araştırma gösteriyor ki normal aydınlatma kullanarak birinin fiziksel ritmini değiştirebiliriz.”
Frost, bu bilgiye sahip olarak normalde uzun uçuşlarda yaşadığı jet-lag gibi durumların üstesinden geldiğini söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Bunun bilinciyle yolculuk ediyorum ve uçağa binerken güneş gözlüğü bulundurmak gibi planlarım oluyor.” Hastaneler gibi, geceleri hastaların yararına ışıkların kapatılması gereken yerlerde ise uyanık kalmak durumunda olan personel için de farklı çözümler geliştirilebilir. Örneğin hemşireler her saat başı sadece 10 dakikalığına daha parlak alanlara gelebilir. Böylece gece nöbetlerinde uyanık kalmaları kolaylaşır.
PhotonStar’ın yeni ChromaWhite 2.0 sistemi, otomatik olarak fiziksel ritim uyumu kullanıyor. Günün farklı zamanlarında spektral kompozisyonu değiştiriyor. Böylece vücut saatine uyum gösteriyor, sağlık aktivitelerini, dinlenme ve uyku zamanlarını gösteriyor.
Frost, bakış açısını değiştirmenin aydınlatma tasarımını çok daha fazla “gerekli” kılacağını söylüyor ve şöyle devam ediyor: “Birçok insan aydınlatma tasarımcılarına başvurmamak için türlü bahaneler uyduruyor. Bense onların çok daha fazla bu işin içinde olduklarını görmek istiyorum.”
Haber kaynağı: http://luxreview.com/news/511/design-lighting-for-the-body-not-just-the-eyes