Almanya’nın Berlin şehrinde bir rafinerinin dışarı bakan penceresiz kumanda odası

Yeni Ufuklar

Metin: Jo-Eike Vormittag, Joachim Ritter
Fotoğraflar: Oliver Voigt, Lichtvision

60’lı yıllarda Prof. Dr. Till Roenneberg ve başka öğrencilerin bir sığınakta birkaç hafta yaşadıkları ve kanıtladıkları, bazı ofis ortamlarında artık neredeyse günlük yaşam. İnsanın iç saati ile kumanda odası gibi çalışma yerlerinde ışıktan beklenenler, birbiri ile uyuşmuyor. Ancak, artık uyuşmayan uyuşur hale getiriliyor ve bunlar modern ışık tekniğimizin olanakları ile yapılıyor.

Sığınakları düşündüğümüzde aklımıza kasvet, rahatsızlık duygusu, kaybolmuşluk duygusu ve hatta işkence ile ilgili resimler ve düşünceler gelir. Gariptir ki aynı duyguları, bulunduğumuz medeni toplumda belli çalışma ortamlarını düşündüğümüzde de hissederiz. Geçmişte bu şekilde düşünceler tamamen bilgi eksikliğinden kaynaklanıyordu. Sığınaklar içindekileri ve yakın çevreyi koruyan, aynı zamanda izole eden yerlerdir. Almanya’nın Berlin kenti yakınlarındaki Schwedt kasabasında bulunan PCK rafinerisinin sığınağı, pardon kumanda odası tipik bir kumanda odası: Penceresiz.

İçeri hiç gün ışığı girmiyor. Kalın dış duvarlar ve güvenlik kapıları kilitleniyor. Oda, yangına ve patlamalara karşı dayanıklı. İşlevi itibariyle de gayet karanlık ve kasvetli. Akıllı bir aydınlatması veya dış dünya ile bağlantı olmadan, bir çalışanın sağlığı açısından uzun süreli çok iyi bir ortam olmayacağı kesin. Bu kumanda odasında çalışmaların kesintisiz sürmesi gerekiyor. Bu nedenle altı ekip üç vardiya şeklinde 26 çalışma masasında görev yapıyor. Çalışanlar sığınağı bir iş yeri olarak kullanmanın ve 1000 m2’lik salonun rahatlatıcı ve kısmen doğal bir modernizasyon tadilatından geçmesinin ne anlama geldiğini biliyorlar. Başka yenileme projeleri ile karşılaştırılırsa, burada yapının unsurları değil en çok da aydınlatma tasarımı ön planda duruyor.

Aydınlatma tasarımı çok fazla dikkat gerektiriyor. Bir tarafta kısmen ulaşılmış olan en yeni bilgilerin uygulanması isteniyor. Diğer tarafta, yapay ışığın, insanın kendisini rahat hissetmesi üzerindeki etkileri henüz tam olarak bilinmiyor. Bu nedenle her şey bir deney niteliğinde. Bildiğimiz tek şey var, o da çalışanlara zarar gelmemesi için çözümler üretmemiz gerektiği. HCL (Human Centric Lighting) aşağı HCL yukarı. Burada temel ihtiyaçların gözetilmesi ve asgari kalitenin sağlanması gerekiyor.

Bu projede görev belliydi: Mümkün olduğu kadar doğal bir ortam yaratılacaktı. Lichtvision ofisinin bu projede uygulamak istediği fikir neydi?

Bir yer fıstığı şekline benzeyen, buluşma noktası olarak kullanılan geniş alanlı salonun tavanının tam ortasına bir yapay gün ışığı donanımı yerleştirilmiş. Bu ışıklı tavan yaklaşık 110 m2 büyüklüğünde ve RGB LED panelleri ile donatılmış. Işık üreten panellerin her bir pikseli ayrı kumanda ediliyor ve paneller 6,25 cm aralıklarla monte edilmiş. Bu şekilde günün akışına uyumlu olarak değişen gökyüzü görüntüleri oluşturuluyor. Enstalasyonda yavaşça geçen bulutlar, masmavi bir gökyüzü, karanlığa geçiş, gece veya güneşin doğuşu ile batışı gösteriliyor.

Işıklı sahne veya gökyüzü geçişleri için Stuttgart’taki Fraunhofer Enstitüsü’nün araştırma departmanları ile çalışıldı. Günün veya gecenin farklı zamanlarına göre değişen aydınlığı ve renk sıcaklığında hareket eden bant genişliği tanımlandı ve suni gökyüzünün değişimleri oluşturuldu. Bir video sunucusu, parametrelendirilmiş digital gökyüzü üzerinden gerçek zamanlı hava durumlarını oluşturdu. Performansı yüksek sunucunun Overlay işlevi sayesinde başka duygusal anlar da yaratıldı. Düzensiz aralıklarla gökyüzünde uçarak geçen uçakların yoğunlaşma izleri, balonlar veya kuşlar gibi detaylar görülüyor. Özel günlerde firmanın logosu yazılabiliyor. Doğum günlerinde balonların gökyüzüne doğru yükselişi ve tebrik mesajları gösterilebiliyor. Salonun dekorasyonu için şeffaf cam duvarlar kullanıldı. Bu sayede inanılmaz bir ışık dağılımı sağlanıyor ve çalışanlar her noktadan kumanda odasına bakabiliyor. Kontrol ve güven duygusunu daha da güçlendirmek için masif dış duvarlar duvar projektörleri ile aydınlatılıyor. 26 kumanda masası dış duvarın önüne, mekân içinde çepeçevre yerleştirilmiş. Her iki masanın arasına denk gelecek şekildeki sarkıt lambalar, mükemmel bir aydınlatma sunuyor. Bu şekilde bir alan hem sağdan hem soldan ışık alıyor. Her kumanda yerinden ışığın miktarı kumanda edilebilirken, dolaylı ışık miktarı grup olarak ayarlanabiliyor. Sarkıt lamba DALI uyumlu. Doğrudan alınan ışık miktarı için sağ ve sol tarafta 3000K’lık bir renk sıcaklığı üretiyor. Dolaylı ışık miktarında ise 4000K’lık bir renk sıcaklığına ulaşılıyor. DALI sürücüleri ile donatılmış olan tüm armatürler merkezi olarak bir KNX omurgasına bağlı.

Yapı sahibi için, sığınağın tipik karanlık ve baskılı ortamının oluşmamasını sağlamak önemliydi. Tasarım sonucunda mekâna iki önemli unsur damgasını vurdu: Sanal gökyüzü ve digital pencereler. Bunu sağlamak için mekânın uç noktalarındaki duvarlara ekranlar konuldu. Ekranlarda bir web kamerası ile gerçek zamanlı görüntüler oynatıldı. Çalışanlar baktıkları istikamette dış dünyada neler olup bittiğini burada görebiliyorlar.

Tüm belirtilen bu ögeler ile aydınlatma, rafinerinin kumanda odasında yapılan çalışmalar açısından rahatlatıcı bir ortam oluşturmaya önemli katkılarda bulunuyor.

Sığınağın eski halinin düzeltilmesi gerektiği için aydınlatma konseptinin de güncellenmesi gerekiyordu. Bu görevi üstlenenlerin, tavan mimarisine rahatlatıcı, geniş ışıklı bir gökyüzünü entegre etmeleri muhteşem. Tüm bu uygulamaların modern ve etkili bir teknik ile yapılmış olması da ayrıca iyi. Kolaya kaçıp rengarenk, dalgalı bir ışık kullanmamışlar. Bunun yerine gökyüzü için tipik ve dinamik bir şekilde değişen sahneler oluşturmuşlar. Her şeyin ötesinde, çalışma masaları ve bunların aydınlatmasına büyük özen göstermişler. Sonuç itibariyle bu sığınak da diğerleri gibi işlevini yerine getiriyor. Gereken korumayı sağlıyor, ancak sadece yangın ve patlamalara karşı değil, artık kötü çalışma ortamından da koruyor.

Projeye katılanlar:
Yapı sahibi: PCK Raffinerie Schwedt/DE
Mimari: Obermeyer Planen + Beraten GmbH
Aydınlatma tasarımı: Lichtvision; www.lichtvision.com
Yönetim: Raoul Hesse