UNIFREE DUTY FREE Mağazaları, İstanbul Havalimanı

Metin: Gizem Bora

Fotoğraf: Mahta Amjadi, Emre Dörter (Mock-up), UniFree arşivi

Asya, Avrupa ve Orta Doğu’nun kalbinde yer alan İstanbul Havalimanı’nın ilk etabı Ekim 2018’de faaliyete girdi ve günümüz itibari ile yılda 90 milyon yolcu ağırlama potansiyeline sahip.

2023 yılında tamamlanması beklenen inşaatın ikinci etabı sonrasında, bu sayının yılda 300 farklı destinasyon imkanıyla yaklaşık 200 milyona çıkması öngörülüyor. Bu sebeplerden, dünyanın en geniş kapasiteli havalimanı olarak anılan İstanbul Havalimanı, 55.000 metrekarelik alana kurulu duty free mağazaları ile de milyonlarca yolcuya alışveriş deneyimi sunmakta. 

Havalimanı duty free alanlarının mimarisi Tabanlıoğlu Mimarlık tarafından İstanbul’dan ilham alınarak tasarlandı. Bu bağlamda 12 farklı konsept tasarımına sahip 26 adet duty-free mağazası için ZKLD, farklı aydınlatma konseptleri geliştirdi.

Aydınlatma tasarım konseptinin başlangıç noktası mimari ögelerle bütünleşen ilgi çekici görseller tasarlamak oldu. Göz alıcı bir atmosfer yaratırken, görsel konforu sağlamak ve aydınlatma standartlarını karşılamak, tasarım parametreleri olarak göz önünde tutuldu. Bu doğrultuda ilk olarak mağaza cephe ve giriş alanlarının aydınlatması çalışıldı.

Projede çeşitli konseptlere sahip tüm mağazaların cephelerinde, malzeme tiplerine göre özel detaylandırılmış lineer LED armatürler ile cephe aydınlatmaları sağlandı. Alüminyum kompozit cephelerde lineer DMX Kontrollü RGBW LED armatürler kullanılırken; ahşap cephelerde malzemenin sıcaklığını vurgulamak adına 3000K renk sıcaklığı tercih edildi. Mesh yüzeyli cephelerde ise malzemenin delikli dokusu kullanılmak istendi. Bu konu üzerine yapılan birçok mock-up çalışmaları sonucunda aydınlatmanın malzeme ile bütünleştiği detay çözümünde karar kılındı.

İç mekanların aydınlatılmasında ise işlevler göz önüne alınarak genel aydınlatma ve vurgusal aydınlatma olarak mekanlar bölgelere ayrıldı. İnsan gözünün kontrastı algılaması ve dikkatini sergi ünitelerine yönlendirmesi için gerekli aydınlık düzey farkları üzerine çalışıldı ve bu çalışmalar sonucunda bölgeler arasında 1/5 oranında düzey farkı olması kurgulandı. Bu aynı zamanda, UNIFREE grubunun daha önceki iş tecrübelerinden edindiği ve bu projede de uygulanmasını istedikleri genel/vurgusal arasındaki aydınlık düzeyi oranına yakın. Bu sebeple, ürün sergi alanlarında dikey aydınlık ortalama 1500lx; genel aydınlatmanın olduğu sirkülasyon alanlarında ise bu oran 5’te 1 oranında azaltılarak ortalama 300lx olarak belirlendi.

Mağaza içlerinde aydınlığın istenilen nicelik ve niteliğini sağlamak adına, kullanılan her bir tavan armatürünün yeri kesit ve plan üzerinden çalışmalar yapılarak belirlendi. Belirlenen bu yerleşim, mimari ile koordine bir şekilde yürütülerek tavan planlarına aktarılmış gerekli noktalarda aydınlatmaya uygun olarak plan revizyonları gerçekleştirildi. Bunun yanı sıra; mekanlar işlevleri bakımından sürekli değişime açık olması gerektiğinden mağaza içi aydınlatma tasarımında ve mimarinin bir parçası olan ağaç soyutlamaları gibi tekil satış stantlarında aydınlatmanın yönlendirilebilir ve gerektiğinde değişen mobilya planına uyumlu olması önemliydi. Bu doğrultuda ürün sergilemeye yönelik aydınlatma yönlendirilebilir spotlarla kurgulandı. 3000K renk sıcaklığına sahip bu spotlar kesit çalışmalarının da sonrasında tavan yüksekliğinin yaklaşık 5-5.50m olması sebebiyle, dar açılı (12°) olarak tercih edildi. Spot yerleşimi ve kol uzunlukları, ürün sergileme ünitelerinin üstüne insan gölgesinin düşmesini engelleyecek şekilde belirlendi. Gondololar (sergileme birimleri) ve armatürler arasındaki düşeydeki mesafe, değişen tavan tiplerine, istenen lüks seviyelerine ve ışık açılarına göre hesaplanarak belirlendi ve son fazda ışık ayarları bunlara göre yapıldı. Ayrıca bu alanlarda, satıştaki ürünlerin görsel açıdan doğru algılanabilmesi adına tüm armatürlerin renksel geri verim değeri 90+ olarak seçildi.

Sergileme işlevli odak aydınlatmanın yanı sıra; ödeme alanlarının tanımlanması için özel üretim dekoratif sarkıt ürünler tasarlandı. Mimaride sıklıkla kullanılan lineer formlara gönderme yapılarak ürünün pleksi opal difüzörü çizgisel desenli olarak tasarlandı. Bu pleksi difüzör sayesinde, kasa alanlarında istenilen homojen aydınlık sağlanırken; desen sayesinde de yüzey kırıcı görevi gördü ve böylece ışığın ortamdaki yayılması sağlandı. Bunun haricinde, iç mimari eleman olarak kurgulanan aynı zamanda aydınlatma elemanı olarak da kullanılması planlanan ürünler de bu projeye özgü olarak tasarlandı. Tüm bu süreçte, çoğu üründe mimari ile bütünleşen sonuçlar alabilmek adına özel detay üretimleri yapıldı. Bu örneklerin başında gelen özel üretim teleskopik ray spot kolları, montaj kasaları/braketleri gibi birçok ekipman tasarım/detaylandırma aşamasında geliştirildi ve ürettirildi.

Türkiye’nin büyük yatırımlarından biri ve dünyanın en geniş kapasiteli havalimanı olarak anılan olan İstanbul Havalimanı; mimarisi ile adından söz ettirmekte. Bu prestijli projenin içinde yer alan ve yolcuların en çok vakit geçirdikleri alanların başında gelen Duty Free Mağazaları, iç mimarisiyle göz doldururken tasarlanan aydınlatması ile de öne çıkıyor.

Aydınlatma tasarımı sayesinde yaratılan dikkat çekici mağazalar, ziyaretçilerine görsel olarak estetik ve konfor sunarken, dünyanın önemli bir aktarım noktası olacak havalimanına da her geçen gün değer katıyor.

Projeye katılanlar:

Yapı sahibi: UNIFREE

Mimari: Tabanlıoğlu Architects

Aydınlatma tasarımı: ZKLD Studio

Proje yönetim: Erya

Yüklenici firmalar: Nova, Apeas, Sanat Yapı

Kullanılan ürünler: ZUMTOBEL (Tüm mağazalar/ Yönlendirilebilir spot ve downlight), iGuzzini (Mağaza girişleri/ Yönlendirilebilir downlight), OSRAM (Mağaza cepheleri/ 3000K & RGBW Flexible Lineer LED), SORAA (X-TENT/ Özel üretim yönlendirilebilir downlightlar içerisinde), Arlight (Tüm mesh mağaza cepheleri/ Lineer Grazer armatür), (F1 Cephe F4-F6 Mağaza içi/ Alü. profilli Lineer LED), TLTPANEL (Tüm mahaller/ Opal difüzörlü dekoratif sarkıt), EVORINO (Bazaar alanı/ Dekoratif halka sarkıt)